ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΡΕΝΩΝ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 60

ΤΟ  ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΡΕΝΩΝ  ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 60

Κάπου εκεί γύρω στις αρχές της δεκαετίας του  60 άρχισα να δέχομαι μικρά κύματα πληροφόρησης σχετικά με τις νέες προόδους της επιστήμης της εποχής.

Βέβαια δεν είχα ακόμη δυνατότητα αξιολόγησής τους και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να γοητεύομαι μόνο από τις νέες προπτικές της επιστήμης χωρίς να μπορώ να νιώσω ακόμα το βαθύτερο νόημα των εξελίξεων που θα ακολουθούσαν. Ήμουν βέβαια δικαιολογημένος αφού στα 16 χρόνια μου δεν είχα αρκετές γνώσεις στις Φυσικές επιστήμες και τα μαθηματικά.

Τη γοητεία της Φυσικής επιστήμης , μας την πρόσφερε τότε ο καθηγητής Φυσικής στο Γυμνάσιο μας. Ήταν ο καθηγητής Λούνας ο οποίος παρά το μικρό του ύψος προσπαθούσε να μας ανεβάσει πνευματικά και να ανοίξει για μας τις πύλες των κοσμοϊστορικών ανακαλύψεων που είχαν γίνει στις αρχές του εικοστού αιώνα. Οι χαρακτηριστικές φράσεις του ακόμη ηχούν μέσα μας.

Μερικές από αυτές ήταν και οι παρακάτω :

 «Ο άνθρωπος, αυτός ο μικρομέγας , μας άνοιξε την πύλη της ατομικής εποχής» και ακόμη:  « Στον πίνακα του περιοδικού συστήματος υπάρχει θεία αρμονία». Μας εντυπωσίαζε η προσπάθειά του να μας κάνει συμμέτοχους της δικής του εικόνας της επιστήμης και το έκανε αυτό πότε με χαρακτηριστικές φράσεις και πότε με το χρώμα της φωνής του και τις κινήσεις του. Πολλές φορές αυτές του οι προσπάθειες επαναλαμβάνονταν από μας με σατιρικό τρόπο αλλά αυτό δεν μείωνε το τελικό αποτέλεσμα της δικής του προσπάθειας.

Ο Καθηγητής Λούνας είχε μόνο μικρή γεύση της νέας επιστήμης που ερχόταν αλλά είχε τρομερή δύναμη μέσα του και αφάνταση ικανότητα να μεταφέρει σε μας τους σταθμούς της ιστορίας της Φυσικής και να δίνει διαστάσεις που δε χωρούσαν στο νου μας . Τον κοιτούσαμε με δέος μέσα την τάξη και τον σχολιάζαμε στο διάλυμα επαναλαμβάνοντας τα όσα έλεγε αλλά με σατιρική διάθεση. Είχαμε κολλήσει και το “Μικρομέγας “ στο όνομά του όταν μιλούσαμε γι’αυτά που μας έλεγε στην τάξη.

Μια ιστορική διάλεξη

Κάποτε ο καθηγητής μας σκέφτηκε πως έπρεπε να μεταφέρει και στους πολίτες της πόλης μας αυτά τα θαυμαστά πράγματα που δίδασκε σε μας τους μαθητές του. Οργάνωσε λοιπόν μια παρουσίαση στο κινηματοθέατρο της πόλης με θέμα : « Τα στοιχεία και ο Πίνακας του περιοδικού συστήματος». Κάποιοι συμμαθητές μου με ικανότητες σχεδίασης ανέλαβαν να κάνουν σε χαρτόνι ένα μεγάλο πίνακα με όλα τα στοιχεία στη σειρά τους. Τον τοποθέτησαν επάνω στην οθόνη του κινηματογράφου ώστε να είναι ορατός από όλους τους πολίτες που παρακολουθούσαν αυτή την πρωτότυπη διάλεξη του «Μικρομεγάλου» επιστήμονα για την εποχή του .

Τη μέρα της διάλεξης μαζεύτηκε αρκετός κόσμος και γέμισε το κινηματοθέατρο. Είχαν προσκληθεί οι αρχές της πόλης και πρώτοι μπροστά κάθισαν, ο σεβάσμιος μητροπολίτης και ο Νομάρχης. Εμείς οι μαθητές του πιάσαμε μια γωνιά και περιμέναμε να ακούσουμε τα θαυμαστά της επιστήμης που μας δίδασκε. Ο καθηγητής Λούνας δεν ήταν από εκείνους που πτοούνταν μπροστά σε τόσο πολυπληθές ακροατήριο. Μάλλον το αντίθετο συνέβαινε. Το πλήθος του έδινε αυτοπεποίθηση και ορμή στο λόγο του . Τον ωθούσε να κάνει παραλληλισμούς και μεταφορές  στην καθημερινή πραγματικότητα ώστε να γίνεται πιο κατανοητός από τους  μη ειδικούς ακροατές.  Επιφωνήματα θαυμαστού ακούγονταν όταν αναφέρθηκε στα υποατομικά σωματίδια όπως το πρωτόνιο και το νετρόνιο . Συνέκρινε το μέγεθός τους με κόκκους σίτου πού ήταν άλλωστε και προϊόν παραγωγής του θεσσαλικού κάμπου. Διάχυτη ήταν η ικανοποίηση στο ακροατήριο που δεν έχανε την επαφή με το επίπεδο της παρουσίασης. Όταν το θέμα έφτασε στον πίνακα του περιοδικού συστήματος , που ήταν και το προσφιλές κομμάτι της διάλεξης ,ε τότε ο καθηγητής μας έδωσε «ρέστα» στην παράστασή του. Αν έβλεπε κανείς πως τόνιζε το όνομα του Ρώσου Μεντελέγιεφ που είχε ανακαλύψει το νόμο της περιοδικότητας των στοιχείων θα τον κατέτασσε στους πλέον ειδικούς του θέματος αυτού. Από τη διάλεξη θα πρέπει να έμεινε ικανοποιημένος και ο σεβάσμιος γέροντας ,ο Μητροπολίτης μας.

Οι αναφορές του καθηγητή στο Θεό και την πανσοφία του ήταν τόσο συχνές που ανάγκαζαν το γέροντα να σταυροκοπιέται  « προς ύμνον των θαυμασίων»  τα οποία άκουγε από το «σοφό» καθηγητή. Είναι αλήθεια πως για πρώτη φορά ακούγονταν από αυτό το χώρο και στη  μικρή πόλη μας , τέτοια λόγια για τη δομή της ύλης και το μεγαλείο της φύσης που ήταν έργο του παντοδύναμου Θεού ,όπως ο καθηγητής τόνιζε κατ’ επανάληψιν. Δε σας κρύβω, πως και εμείς οι μαθητές του ,βλέποντας την απήχηση που είχαν τα λόγια του καθηγητή μας στο ακροατήριο νιώθαμε υπερηφάνεια και αρχίσαμε να το βλέπουμε με μεγαλύτερη συμπάθεια και θαυμασμό. Τόλμησε αυτός ο «Μικρομέγας καθηγητής του Γυμνασίου μας » ,να σταθεί μπροστά στο κοινό της πόλης και να παρουσιάσει αυτά τα θαυμάσια της επιστήμης και ακόμα να γοητεύσει τις αρχές και το πλήθος που ήταν μπροστά του.

Για μέρες η διάλεξη αυτή ήταν το πρώτο θέμα στις συζητήσεις των καφενείων και όλοι συμφωνούσαν πως τα παιδιά τους είχαν την τύχη να έχουν έναν άξιο καθηγητή στις Φυσικές Επιστήμες . Για πολλούς ήταν πρωτάκουστα τα πρωτόνια και τα νετρόνια της ύλης και αυτός ακόμη ο Μεντελέγιεφ, που  έβαλε τα στοιχεία σε τάξη, ανάλογα με τις ιδιότητές τους και τη δομή τους.

Τις επόμενες ημέρες ο καθηγητής μας έπλεε σε πελάγη ευτυχίας μετά τη επιτυχία της διάλεξής του. Κατά τη διδασκαλία του είχε ένα αδιόρατο χαμόγελο στα χείλη του και μάλλον μέσα του θα έλεγε : « Είδατε τη διάλεξη και το θαυμασμό του κοινού για όσα παρουσίασα στη διάλεξή μου. Να προσέχετε λοιπόν περισσότερο στο μάθημα  αφού έχετε την τύχη να με ακούτε .» .  Δεν είχε άδικο ο καθηγητής μας να σκέφτεται έτσι. Είχαμε πράγματι όλοι αρχίσει να στρέφουμε το ενδιαφέρον μας στις φυσικές επιστήμες και η απόδοσή μας ανέβηκε . Δεν έπρεπε να χάσουμε την ευκαιρία να πάρουμε μέρος στις εξελίξεις  που έρχονταν. Οι περισσότεροι συμμαθητές μου στη έβδομη τότε τάξη δήλωσαν ότι θα ακολουθήσουν το πρακτικό τμήμα που θα τους οδηγούσε σε θετικές σχολές . Οι περισσότεροι αργότερα έγιναν Μηχανικοί ,Γιατροί και αρκετοί ακολούθησαν τις Φυσικές Επιστήμες . Ο Καθηγητής μας έχαιρε ιδιαίτερα όταν μας συναντούσε και μάθαινε πως το ενδιαφέρον μας ,να σπουδάσουμε Φυσική και Μαθηματικά ,ξεκίνησε και από τη δική του διδασκαλία στο σχολείο.

Η άλλη πλευρά της διδακτικής

Στα μαθηματικά μας μύησε ο Καθηγητής Κούσης. Ο αυστηρός και σοβαρός τρόπος διδασκαλίας που ακολουθούσε στην τάξη φαίνεται πως ταίριαζε με τη μαθηματική ακρίβεια και σαφήνεια των όσων έλεγε. Δεν είχε σχέση ο χαρακτήρας του με εκείνον του Καθηγητή των Φυσικών. Η διδακτική τεχνική του καθηγητή Κούση βασίζονταν στον αυστηρό ορισμό των εννοιών χωρίς τίποτα το περιττό στην αιτιολόγηση της σκέψης.

Είχε όμως και κάτι άλλο στην παιδαγωγική του ο Καθηγητής μας Κούσης. Η έννοια της πειθαρχίας ήταν « εκ των ουκ άνευ» γι αυτόν. Δεν ακούγονταν ίχνος θορύβου στο μάθημα παρά μόνο η δική του διαυγής και ψυχρή φωνή. Ο κατάλογός του με τα ονόματά μας ήταν ένα εργαλείο επιβολής του νόμου στην τάξη. Το αργό και βασανιστικό ξεφύλλισμα του με επιστροφές στην αρχή και ξανά προς το τέλος έδινε το μήνυμα στην τάξη πως έπρεπε να είναι σε εγρήγορση .Όταν μετά από κάποια λεπτά κατέληγε σαν ρουλέτα καζίνου στον «τυχερό» που έπρεπε να σηκωθεί για να πει το μάθημα ,ένα αίσθημα ανακούφισης απλώνονταν στην αίθουσα . Μπορούσε κανείς να διαβάσει στα πρόσωπά μας : « Ευτυχώς , πάει και σήμερα δε μας πέτυχε..». Κι ο μαθητής στον πίνακα βίωνε το δικό του μαρτύριο. Έπρεπε να αποδείξει πως γνώριζε καλά τα διάφορα θεωρήματα που θα χρησιμοποιούσε .Κάποιο μικρό έστω κόμπιασμα στο λόγο του ήταν απόδειξη πως είχε μάθη επιπόλαια το μάθημα και ότι προσπαθούσε να ξεγελάσει τον καθηγητή του .Κάτι τέτοιο βέβαια δεν ήταν δυνατόν να ανεχθεί ο Καθηγητής Κούσης. Χαρακτήριζε πολλές φορές τον μαθητή που δεν φαίνονταν ιδιαίτερα διαβασμένος με την προσφιλή του φράση ,παρμένη από τα λαχανικά : « Α, ρε κουλουκύθα τι είναι αυτά που μας λές τώρα». Μετά από αυτή τη  φράση ο μαθητής κατέρρεε και βυθίζονταν στην ανυποληψία της τάξης . Φυσικά ακολουθούσε η καταδίκη του με την τελική απόφαση του Καθηγητή : « κάτσε κάτω ρε κουλουκύθα» .Ακολουθούσε η επιστροφή του μαθητή στο θρανίο του και ο γδούπος της προσωποποιημένης «κολοκύθας». Υπήρχαν βέβαια και κάποιοι καλοί μαθητές που απολάμβαναν την εκτίμηση του καθηγητή Κούση. Και σ’ αυτούς όμως ο καθηγητής ήταν συγκρατημένος και όταν εγκατέλειπαν τον πίνακα, τους έλεγε απλά «κάτσε κάτω» χωρίς βέβαια να τους ακολουθήσει το γνωστό όνομα του λαχανικού  .

                  Θέματα πειθαρχίας στο σχολείο

 Το θέμα της πειθαρχίας δεν περιορίζονταν μόνο στην τάξη αλλά και στον έξω χώρο και ιδιαίτερα στην  εμφάνιση και τη συμπεριφορά των μαθητών. Μερικές  φορές ο καθηγητής Κούσης στεκόταν  στον εξώστη ,κοντά στη σκάλα που οδηγούσε στην είσοδο  του Γυμνασίου . Καθώς ανέβαιναν οι μαθητές καλούσε μερικούς να πλησιάσουν και με την ιδιότυπη μονάδα μήκους που ήταν ο δείκτης του χεριού του σε συνδυασμό με τον  αντίχειρα, έκανε έλεγχο στο μήκος των μαλλιών τους . Αν μπορούσε να τα πιάσει αυτό σήμαινε πως είχαν περάσει το επιτρεπτό από του κανονισμούς αλλά αυθαίρετα ορισμένο από τον ίδιο όριο μήκους και έπρεπε πάραυτα να φύγουν για τον κουρέα. Οι κουρείς της περιοχής έκαναν χρυσές δουλιές και τον ευγνωμονούσαν .Πολλοί από εμάς κατέφευγαν σε τεχνικές φαινόμενης σμίκρυνσης της κόμης με τρίψιμο και βρέξιμο αλλά εις μάτην.

Πρέπει να πω ,πως στα χρόνια μας οι μαθητές φορούσαν πηλίκιο και έπρεπε να αποκαλυφτούν για να γίνει ο έλεγχος των μαλλιών τους. Ακόμα ηχεί στα αυτιά μου η φωνή του Γυμναστή μας κατά την ώρα της προσευχής : « Αποκαλυφθείτε». Έτσι ερχόταν η αποκάλυψη της κεφαλής μας ώστε να είναι έτοιμη να δεχθεί τη γνώση . Κάποιος την ώρα της προσευχής τύχαινε να μη δείχνει τη δέουσα προσοχή. Ακούγονταν μετά το τέλος της προσευχής η στεντόρια φωνή του Γυμναστή μας : «  Ε, ρε και κατέβω κάτω . Δε θα σε βγάλει κανένας από τα χέρια μου .» . Ο Γυμναστής μας, ο Σούρας, είχε τις δικές του παιδαγωγικές μεθόδους . Γνωρίζαμε πως η απειλή αυτή μπορούσε να πραγματοποιηθεί και τότε αλλοίμονο στον άτυχο μαθητή . Όλοι λίγο πολύ είχαμε γνωρίσει την παλάμη του ή ακόμη και τη γροθιά του .Γι’αυτό η εμφάνισή του έφερνε αμέσως τη συμμόρφωση προς αγαλλίαση των υπολοίπων καθηγητών οι οποίοι δεν εκτίθονταν «εκτός αιθούσης». Στο προαύλιο η συμπεριφορά μας ήταν αρκετά προσεκτική όταν μάλιστα ψηλά στη σκάλα επόπτευε ο Σούρας. Θύμιζε τον τσοπάνη με τα ζωντανά του, και από καιρού εις καιρόν έβγαζε τη σφυρίχτρα του και σφύραγε  «προς συμμόρφωσιν». Η χρήση του πηλικίου που έφερε πάνω το σήμα μια κουκουβάγιας, ήταν υποχρεωτική  για να δηλώνει τη μαθητική ιδιότητα και τις υποχρεώσεις της ακόμα και εκτός σχολείου. Αρκετές ποινές είχαν επιβληθεί σε μαθητές που είχαν θεαθεί ,όπως έλεγε το κατηγορητήριο «ασκεπείς». Βέβαια για αρκετούς από μας εκτός σχολείου το καπέλο έμπαινε διπλωμένο στην τσέπη και ανασύρονταν σε περίπτωση εμφάνισης καθηγητή. 

Οι απείθαρχοι μαθητές ήταν πολύ λίγοι και έχαιραν αναγνώρισης και μεγάλης εκτίμησης από εμάς τους άλλους που δεν τολμούσαμε να παρεκτραπούμε φανερά.  Ο Γυμνασιάρχης μας, επεδείκνυε ιδιαίτερη αυστηρότητα στις πιο ασήμαντες παρεκτροπές και δεν ήταν λίγες οι φορές που κάποιος  άτακτος και άτυχος μαθητής γνώριζε το χέρι ή ακόμα και το πόδι του τιμωρού διευθυντή. Θα μου πείτε , τι έκαναν οι γονείς σ’αυτές τις περιπτώσεις εφαρμογής ακραίων πειθαρχικών μέτρων;

Οι γονείς πίστευαν πως οι κάθε είδους τιμωρίες ,ακόμη και το ξύλο, θα λειτουργούσαν ευεργετικά για την διαμόρφωση του χαρακτήρα του μαθητή. Όλα γίνονταν για το καλό των μαθητών, υποστήριζαν οι καθηγητές –παιδαγωγοί της εποχής εκείνης.

Σκηνές κατά τη διδασκαλία φιλολογικών μαθημάτων.

Είχαμε την τύχη να έχουμε μια διακεκριμένη φιλόλογο στο μάθημα των νέων Ελληνικών. Η καημένη πάσχιζε να μας ενθουσιάσει με τα ποιήματα του Σολωμού και του Κάλβου. Μεγάλο μέρος της τάξης δεν έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον προς την ποίηση και ασχολούνταν με κουβεντούλες και ψιθύρους στο μάθημα. Κάποια στιγμή η Καθηγήτριά μας ξέσπασε φωνάζοντας : «Α, στην ευχή , τι γίνεται με σας, ούτε ο Σωλομός δε σας συγκινεί». Η τάξη ανταπέδωσε το ξέσπασμα της καθηγήτριας με γέλια και φωνές πράγμα που εξουθένωσε τελείως την Καθηγήτριά μας και την έκανε να παραιτηθεί από κάθε προσπάθεια ανύψωσης του επιπέδου μας σε θέματα λογοτεχνίας. Αυτή ήταν η συμπαθής φιλόλογός μας  που αργότερα διακρίθηκε ως συγγραφέας παιδαγωγικών και φιλολογικών βιβλίων. Εμείς όμως τότε όχι μόνο δεν αναγνωρίζαμε τις προσπάθειές της να μας κάνει «ανθρώπους» όπως έλεγε αλλά της είχαμε κολλήσει και ένα προσωνύμιο από τα λατινικά κείμενα. Την αποκαλούσαμε « Gallina » δηλαδή «Κότα» και χαιρόμασταν γι’αυτό. Ίσως την αντίδρασή  μας αυτή την προκαλούσε η σκληρή στάση άλλων καθηγητών . Βρίσκαμε την ευγενική και ευάλωτη κ. « Gallina » να ξεσπάμε . Έτσι ισορροπούσαν κάπως τα πράγματα στο σχολείο μας

         

Το αυστηρό σχολείο της εποχής του 60.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η τάξη μας είχε πάνω από πενήντα μαθητές και το μάθημα του καθηγητή ήταν ιδιαίτερο δύσκολο χωρίς τις παιδαγωγικές μεθόδους της εποχής . Η αίθουσα θύμιζε χύτρα ατμού που ανέβαζε πίεση τις ώρες των μαθηματικών και χρειαζόταν να λειτουργήσει η βαλβίδα εκτόνωσης σε κάποιο άλλο μάθημα  που επέλεγαν οι μαθητές και επέτρεπαν οι συνθήκες διδασκαλίας. Η αυστηρότητα του σχολείου έβρισκε εφαρμογή και στη βαθμολογία της σχολικής απόδοσης . Πολύ δύσκολα έβαζε ο καθηγητής πάνω από 15 και σε πολύ λίγους πάνω από 18. Οι περισσότεροι είμαστε ικανοποιημένοι με το 11 ή το 12 γιατί εύκολα σε μια αποτυχία έμπαινε βαθμός 8 και 9. Δεν τολμούσε κανείς να διαμαρτυρηθεί  για τυχόν αδικίες και αποδέχονταν την αξιολόγησή του χωρίς καμία έφεση και προσφυγή σε επανεξέταση. Κάπως έτσι ήταν τα πράγματα . 

Στους πενήντα μαθητές οι άριστοι ήταν τρεις , τέσσερις ,ακολουθούσαν καμιά δεκάδα με καλή βαθμολογία και οι υπόλοιποι κατανέμονταν μεταξύ 11 και 14. Καμιά δεκαριά «έπεφταν» σε κάποιο κύριο μάθημα. Κανονική κατανομή Bernulli  όπως έμαθα αργότερα σπουδάζοντας μαθηματικά. Να σκεφτεί κανείς πως οι μαθητές εκείνου του καιρού διάβαζαν αρκετά με μόνη βοήθεια τα εγχειρίδια του σχολείου και λιγοστά άλλα βοηθητικά βιβλία . Είχαν αρχίσει να εμφανίζονται κάποια φροντιστήρια σε μαθηματικά και Φυσική και τρέξαμε από τους πρώτους να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας από νέους καθηγητές . 

Θυμάμαι κάποιο ταλαντούχο καθηγητή της Φυσικής τον Μαυράκη  που μας δίδασκε δύσκολα θέματα με νέους απλούς  και κατανοητούς σε μας τρόπους . Μας είχε γοητεύσει η διδασκαλία του . Το ίδιο και κάποιος Χημικός , ο Βέτσιος μας δίδαξε θέματα που το σχολείο δεν μπορούσε να θίξει . Μαθηματικά πηγαίναμε στον Μαναδή ,πού ήταν εξαιρετικός στη διδακτική τους. Οι απαιτήσεις των εξετάσεων για την είσοδο στα Πανεπιστήμια ήταν μεγάλες . Δεν υπήρχε τότε καθορισμένη εξεταστέα ύλη και έπρεπε να γνωρίζουμε αρκετά θέματα και σε βάθος.

Γνωριμία με το εκπαιδευτικό σύστημα της Πρωτεύουσας.

Είχαμε αρχίσει να ανησυχούμε για το επίπεδο των γνώσεων που μας έδινε το σχολείο μας  και τα λιγοστά βοηθητικά μαθήματα των φροντιστηρίων .

Μια παρέα φίλων μέσα στους οποίους και εγώ συζητούσαμε στην  τελευταία τάξη , τρόπους  διεύρυνσης των γνώσεών μας . Δε θυμάμαι πως έγινε και κάποιος από μας πρότεινε να φύγουμε από την πόλη μας και να πάμε σε σχολείο της Αθήνας. Είχε μάθει πως τα μεγάλα φροντιστήρια της Αθήνας δίδασκαν φοβερά πράγματα και οι καθηγητές τους ήταν ταλαντούχοι και αναγνωρισμένοι μαθηματικοί , φυσικοί και χημικοί.

Η ιδέα αυτή  στην αρχή φάνηκε δύσκολο να πραγματοποιηθεί. Πως να σηκωθούμε τώρα εμείς, στα δεκαεπτά μας χρόνια , να πάμε τόσο μακριά και να εγκατασταθούμε σε ένα νέο περιβάλλον άγνωστο . Κι ακόμα θα μπορούσαν να δεχθούν οι γονείς μας να καλύψουν τα έξοδα μιας τέτοιας κίνησης ;.  Εμείς ,η παρέα των πέντε φίλων συμμαθητών, άρχισε να το συζητάει στις αρχές του Σεπτέμβρη με την έναρξη των μαθημάτων και μετά ένα μήνα ωρίμασε το σχέδιό μας και είχαν πεισθεί και οι γονείς μας πως κάτι πολύ σημαντικό θα προέκυπτε από αυτή την μετακίνηση. Ο νεανικός μας ενθουσιασμός μεγάλωσε και δεν μας κρατούσε τίποτα προκειμένου να πραγματοποιήσουμε την απόφασή μας. Μια μέρα παρουσιάστηκε όλοι η ομάδα στο διευθυντή του σχολείου μας και ζήτησε  να μας δοθούν τα απαραίτητα πιστοποιητικά μετεγγραφής σε σχολεία της Αθήνας . Θυμάμαι το διευθυντή μας που μας κοίταξε μέσα απ’τα γυαλιά του με απορία και είπε : « Τι δηλαδή, καλύτερα είναι εκεί από δώ; Πάτε αλλά μη μας ξανάρθετε μετανοιωμένοι.» Εμείς του είπαμε πως αναγνωρίζουμε ότι το σχολείο μας είναι πολύ καλό αλλά θέλουμε να ενισχυθούμε παρακολουθώντας μεγάλα φροντιστήρια της Αθήνας. Δεν είπε τίποτα παραπάνω και μας έδωσε τα χαρτιά μας για τη μετεγγραφή μας . 

Έτσι βρεθήκαμε οι τέσσερις στο β’ Γυμνάσιο Αχαρνών και ένας φίλος μας πήγε σε Γυμνάσιο στα Πατήσια.

Εγώ έμεινα σε συγγενείς μου κοντά στο Γυμνάσιο και δεν αντιμετώπισα δυσκολίες εγκατάστασης και προσαρμογής. Λίγες μέρες μετά την εγγραφή μας στο Γυμνάσιο πήγαμε σε ένα μεγάλο φροντιστήριο στην πλατεία Κάνιγγος και ζητήσαμε να παρακολουθήσουμε ένα τμήμα του. Μας δέχθηκε ο διευθυντής του φροντιστηρίου με ευχαρίστηση και μάλιστα μας είπε κολακευτικά πως από τα μέρη μας βγαίνουν εξαιρετικά μαθηματικά μυαλά και ότι ελπίζει να είμαστε και εμείς συνεπής με την παράδοση αυτή της θεσσαλικής πεδιάδας.

Το φροντιστήριο αυτό μας γοήτευσε με τη διδακτική του και τα θέματά του. Για μας ήταν μαγεία να παρακολουθούμε έναν απίθανο μαθηματικό  ,τον Σαββίδη . Φαίνονταν όλα ,όσα έλεγε, τόσο σημαντικά και σπουδαία που κρεμόμασταν κυριολεκτικά από τα χείλη του. Θυμάμαι πως έλεγε με ένα χρώμα στη φωνή του και κοιτώντας μας στα μάτια : « Δίδεται διάνυσμα ΑΒ» . Εμείς είμαστε καρφωμένοι και παρακολουθούσαμε το ίχνος της κιμωλίας να εικονίζει το διάνυσμα αυτό λες και ήταν το πιο σημαντικό που είχαμε ακούσει. Κατάλαβα τότε πως στη διδακτική ο τόνος της φωνής και η προσωπικότητα του καθηγητή έπαιζαν πρωτεύοντα ρόλο στη διδασκαλία. Πολλές άλλες φορές άκουσα την ίδια φράση από άλλους, άτονα και δεν συγκινήθηκα καθόλου . Ο Σαββίδης όμως σαγήνευε με τη φωνή του και τον τρόπο του. Από την πρώτη στιγμή θεώρησα τυχερό το εαυτό μου που άκουγα αυτόν τον υπέροχο καθηγητή να διδάσκει. Μάλιστα μια φορά  θυμάμαι πως ρώτησε σε μια άσκηση κάτι δύσκολο και περίμενε απάντηση.  Ακολούθησε σιωπή από κάτω και κανένας δεν απάντησε . Εγώ σκέφτηκα και μου φάνηκε σωστή η σκέψη μου γι’αυτή την ερώτηση . Δειλά σήκωσα το χέρι μου . Ο Σαββίδης με χαμόγελο που ενθάρρυνε είπε σε μένα : « Λέγε ρε σύ.»  Εγώ πήρα θάρρος και διατύπωσα τη σκέψη μου για το πρόβλημα . Όταν τελείωσα, το πρόσωπό του φωτίστηκε και είπε σε μένα  : « Μπράβο ρε ,πολύ ωραία το σκέφτηκες .»  . Εγώ αισθάνθηκα εκείνη τη στιγμή σα να είχα πάρει το βραβείο Νόμπελ. Αυτό το μπράβο του Σαββίδη με ακολουθούσε σε όλοι μου τη ζωή και αποτέλεσε διδακτικό κανόνα όταν αργότερα ο ίδιος δίδασκα στους μαθητές μου. Η ενθάρρυνση του μαθητή ήταν το σημαντικότερο διδακτικό εργαλείο που έμαθα από το μεγάλο αυτό δάσκαλο της ΄Αλγεβρας, τον Σαββίδη.

Το εκπαιδευτικό πανόραμα της πρωτεύουσας τη δεκαετία του 60

Όλοι η παρέα ήταν ευχαριστημένη από το  επίπεδο των γνώσεων και τη διδακτική δεξιοτεχνία των καθηγητών του φροντιστηρίου μας. Η εκπαίδευση άλλαζε με γρήγορους ρυθμούς αλλά τα δημόσια σχολεία δε μπορούσαν να μπούν σ’ αυτές  τις αλλαγές . Χρειάζονταν νέα σχολικά προγράμματα και νέοι δάσκαλοι εκπαιδευμένοι με σύγχρονες ιδέες.  Παρουσιάζονταν ένα χάσμα ανάμεσα στην ιδιωτική εκπαίδευση και το δημόσιο σχολείο. Αυτό το νιώσαμε όταν γνωρίσαμε το Γυμνάσιο που είχαμε εγγραφεί και παρακολουθούσαμε . Δεν προσέφερε καινούργια πράγματα και ήταν καθηλωμένο σε βραδείς ρυθμούς . Το σχολείο μας έδινε περισσότερη σημασία σε θέματα αυστηρής πειθαρχίας και λιγότερο σε διδακτικές αλλαγές. Ίσως έλειπε το κίνητρο από τους καθηγητές μας .

 Έτσι βρεθήκαμε σε δύο πόλους εκπαίδευσης με μεγάλη απόσταση μεταξύ τους . Από τη μια το φροντιστήριό μας με φρεσκάδα και όρεξη για το καινούργιο και από την άλλη το παλιό δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα που δεν έλεγε να εκσυγχρονιστεί .  Εμείς δεν περιμέναμε πως θα συναντούσαμε τα ίδια σχολικά φαινόμενα όπως στο παλιό μας Γυμνάσιο. Μάλιστα λόγω της σύγκρισης με το ιδιωτικό φροντιστήριο ,το δημόσιο Γυμνάσιο στο οποίο φοιτούσαμε φαινόταν πιο αναχρονιστικό και από αυτό της πόλης μας.

 Είχαμε φύγει από την επαρχία για να γνωρίσουμε το καινούργιο στην εκπαίδευση και το Γυμνάσιο που φοιτούσαμε μας έφραζε κυριολεκτικά το δρόμο. Είχαν περάσει περίπου δύο μήνες από την εγκατάστασή μας στην Αθήνα και άρχισαν να εμφανίζονται συμπτώματα κόπωσης και απογοήτευσης για την κατάσταση που επικρατούσε στο Γυμνάσιο. Αλλιώς είχαμε φανταστεί τα πράγματα στο σχολείο αυτό. Δεν περιμέναμε να μας καθηλώνει σε γνώσεις που τις θεωρούσαμε ασήμαντες για μας . Ακόμη το πρακτικό τμήμα που παρακολουθούσαμε φαινόταν κατώτερο από αυτό που είχαμε αφήσει . Κάποια στιγμή έπεσε στην παρέα η πρόταση « Ρε σεις, δεν πάμε πίσω να τελειώσουμε την τάξη και βλέπουμε μετά..» . Κάποιος άλλος αντιπρότεινε : « και πως θα αντικρύσουμε τον Κούση ; Φαντάζεστε να μας κοιτάξει μές απ’τα γιαλιά  του και να μας πει – Ήρθατε πίσω  ρε κουλουκούθες; Δε σας άρεσε η Αθήνα;». Αυτή η ταπεινωτική κίνηση της επιστροφής δεν επικροτήθηκε αρχικά από την παρέα μας και αποφασίσαμε να κάνουμε υπομονή μήπως και βελτιωθούν τα πράγματα στο σχολείο μας.

Επιστροφή στα πάτρια εδάφη.

Οι μέρες περνούσαν  και δε βλέπαμε αλλαγές στο κλίμα του νέου μας σχολείου. Οι απαιτήσεις του για τα θεωρητικά μαθήματα ήταν μεγάλες σε σχέση με τα θετικά που ενδιέφεραν εμάς. Έτσι μια μέρα ο φίλος μας από το άλλο σχολείο επανήλθε στην αρχική πρόταση του «επαναπατρισμού». Συζητήσαμε αρκετά και φάνηκε πως δεν ήταν και τόσο οδυνηρή η επιστροφή στο παλιό μας σχολείο. Κάποιος είπε σαν επιχείρημα δυνατό πως θα επιστρέφαμε με ψηλά το κεφάλι γιατί είχαμε γίνει μαθητές της Αθήνας  και είχαμε δει πράγματα που η άλλοι δε φαντάζονταν ούτε στον ύπνο τους. Άλλος φίλος είπες « Ακόμα και ο Κούαης ,ρε σεις, θα κολακευτεί που θα γυρίσουμε πίσω στην τάξη του μετανοούντες ..». Γελάσαμε με αυτά τα τελευταία λόγια και πήραμε τελικά την απόφαση να προχωρήσουμε -ολοταχώς προς τα πίσω.

Περισσότερο κυριάρχησε η σκέψη πως θα γυρνούσαμε πίσω στο παλιό μας σχολείο έχοντας  γνωρίσει τα μεγάλα φροντιστήρια της Αθήνας . Θα ήμασταν κάτι σαν ήρωες για τους συμμαθητές μας . Ποιός άλλος είχε τολμήσει να κάνει τέτοια πράγματα στην ηλικία μας.

Τελικά όλοι πεισθήκαμε πως έπρεπε να κινηθούμε αντίστροφα . Βέβαια αυτό θα είχε σαν αποτέλεσμα να στερηθούμε το ωραίο μας φροντιστήριο αλλά απ΄την άλλη το παλιό μας σχολείο φάνταζε σε μας καλύτερο από αυτό της Αθήνας.

Ένα πρωϊ λοιπόν , αφού είχαμε επιστρέψει , μαζευτήκαμε στο προαύλιο του παλιού μας Γυμνασίου . Οπλιστήκαμε με θάρρος και μπήκαμε στην παλιά μας αίθουσα . Αυτή η κίνησή μας είχε κάνει αίσθηση σε ολόκληρο το σύλλογο των Καθηγητών. Δεν ήταν μικρό πράγμα μια ομάδα μαθητών να εγκαταλείπει την πρωτεύουσα και να επανέρχεται στο σχολείο απο το οποίο είχε φύγει πριν μερικούς μήνες .  Φώναζε από μόνο του πως το Γυμνάσιό μας ήταν από τα καλύτερα .Δεν χρειάζονταν μεγαλύτερη απόδειξη από την επιστροφή των «άσωτων υιών». Μπήκε στην αίθουσά μας ο Καθηγητής Κούσης . Μας φάνηκε πως είχε άλλο αέρα κατά την είσοδό του στο μάθημα. Κοίταξε γύρω του ,μας επεσήμανε και χαμογέλασε, πράγμα σπάνιο γιαυτόν. Είπε χαμηλόφωνα αλλά σοβαρά για να τον  προσέξει όλοι η τάξη. «Τί  βλέπω σήμερα; Ήρθαν κάποιοι Αθηναίοι ξανά πίσω; Καλώς τους .Τι νόμισαν, ότι θα τα βρουν καλύτερα εκεί.». Η τάξη δεν είπε τίποτα αλλά και ο Κούσης έχοντας πλέον πιστοποίηση της ποιότητας της εκπαίδευσης που παρείχε το σχολείο μας  και ιδιαίτερα το μάθημά του ,συνέχισε ξεφυλλίζοντας τον κατάλογό του . Έτσι κάπως οδυνηρά για μας τελείωσε αυτή μας η κίνηση για   εκπαιδευτική αλλαγή .

Φροντιστήρια στην πόλη μας

Η αναζήτηση καλύτερης εκπαίδευσης ώθησε τους μαθητές σε φροντιστήρια που έκαναν την εμφάνισή τους στις αρχές τις δεκαετίας του εξήντα. Εμφανίστηκε πρώτα το φροντιστήριο μαθηματικών του καθηγητή  Νάση . Ο εξαιρετικός αυτός μαθηματικός έκανε τμήματα με μαθητές που είχαν αρκετά ενδιαφέροντα και διψούσαν για μάθηση. Η διαφορά ανάμεσα στη διδακτική του σχολείου και στην φροντιστηριακή εκπαίδευση φάνηκε αμέσως γιατί τα φροντιστήρια χωρίς περιορισμούς προσάρμοσαν τα μαθήματά τους στις σύγχρονες απαιτήσεις των σπουδών.

Στο μάθημα της Φυσικής και της χημείας καθυστέρησε η εμφάνιση φροντιστηρίων γιατί δεν υπήρχαν ακόμη νέοι επιστήμονες στις ειδικότητες αυτές . Θυμάμαι πως ένας φυσικός ο Ρατζάς έκανε φροντιστήριο φυσικής και τρέξαμε όλοι οι μαθητές πρακτικής κατεύθυνσης , να το παρακολουθήσουμε . Δίδασκε με άνεση τις δύσκολες έννοιες της Φυσικής και αρκετές ασκήσεις  που το σχολείο δεν αντιμετώπιζε και δεν εξηγούσε γιατί οι καθηγητές του δεν είχαν την ειδικότητα του Φυσικού αλλά του Φυσιογνώστη.

Για τη Χημεία άνοιξε φροντιστήριο ένας Χημικός Μηχανικός με εξαιρετική διδακτική ικανότητα . Ήταν ο Φέτσιος που ήρθε να καλύψει το κενό στη Χημεία . Μια ομάδα συμμαθητών μου πήγε να συζητήσει μαζί του το σχηματισμό ενός τμήματος στην τελευταία τάξη . Του είπαν πως επιθυμούσαν να γίνει ένα τμήμα μόνο για καλούς μαθητές ,για να έχει υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης . Ο Φέτσιος όμως διέγνωσε τον έντονο εγωϊσμό των αυτοαποκαλούμενων «καλών μαθητών» και τους απάντησε με ένα θαυμάσιο παιδαγωγικό τρόπο.: « Ακούστε φίλοι μου, η εφυϊα στην ηλικία σας είναι σχετική εκτός αν μεταξύ σας υπάρχει κάποια ιδιοφυϊα η οποία τότε δεν με χρειάζεται. Αφήστε λοιπόν τα περί καλών μαθητών και ελάτε σε ένα τμήμα όλοι.» .  Ο λαμπρός αυτός παιδαγωγός έδωσε στους εγωϊστές μαθητές την καλύτερη απάντηση στην περίπτωση αυτή. Μάθαμε πως η ομάδα των «καλών» μαθητών έσκυψε το κεφάλι της και πειθάρχησε στο κάλεσμα του καθηγητή της χημείας .

Η αποφοίτηση

Ο καιρός περνούσε με εντατική μελέτη και φροντιστηριακή προετοιμασία για τις εξετάσεις εισαγωγής στα Πανεπιστήμια. Δεν είχαμε καιρό πλέον για ψυχαγωγία και για  εκδρομές . Οι εξετάσεις αυτές δεν είχαν καθορισμένη ύλη και θα έπρεπε να απλωθούμε σε θέματα πέρα από το σχολικό εγχειρίδιο . Ευτυχώς εμείς οι Αθηναίοι είχαμε φέρει όλα τα βιβλία του φροντιστηρίου και  σ’αυτά διαβάζαμε θέματα πρωτότυπα και ενδιαφέροντα για τις εξετάσεις . Η περιπέτεια της Αθήνας μας έδωσε αν μη τι άλλο αυτοπεποίθηση στις δυνάμεις μας . Πιστεύαμε πως θα τα καταφέρουμε να περάσουμε στη σχολή που προτιμούσαμε περισσότερο. Εγώ δεν έκρυβα το ενδιαφέρον μου για τις Φυσικές επιστήμες . 

Ήταν μια εποχή όπου νέες γνώσεις ανακαλύπτονταν και η έρευνα είχε κερδίσει μεγάλο μέρος των επιστημόνων. Όλοι οι συμμαθητές μας είχαν φιλοδοξία να επιτύχουν και να συνεχίσουν τις σπουδές τους στο Πανεπιστήμιο ή στο Πολυτεχνείο . Οι θετικές επιστήμες μονοπωλούσαν το ενδιαφέρον μας και ιδιαίτερα η σταδιοδρομία του μηχανικού ήταν ιδιαίτερα ελκυστική για τους περισσότερους από εμάς. Ήταν η εποχή της τεχνολογικής επανάστασης  στη χώρα μας . Οι κατασκευές είχαν αρχίσει να πραγματοποιούνται με ραγδαίους ρυθμούς γιατί η χώρα μας μετά από χρόνια οικονομικής δυσπραγίας έμπαινε σε οικονομική ανάπτυξη. Το πρακτικό τμήμα μας αριθμούσε γύρω στους πενήντα τέσσερις μαθητές και από αυτούς ελάχιστοι ήταν εκείνοι που δεν φιλοδοξούσαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους.