Ο ΕΝΔΟΞΟΣ ΤΡΙΠΟΔΑΣ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΩΝ ΠΛΑΤΑΙΩΝ
Ο ένδοξος τρίποδας της μάχης των Πλαταιών
Κατά το έτος 480 προ Χριστού αι πτωχαί δυνάμεις των Ελλήνων συνησπίσθησαν εις ένα απεγνωσμένον αγώνα εναντίον της μεγαλειτέρας τότε κοσμοκρατορίας: Του Μεγάλου Βασιλέως των Περσών. Εις τας Θερμοπύλας τέσσαρες χιλιάδες Έλληνες συνεκράτησαν επί μακρόν τα εκατομμύρια του Ξέρξου. Όταν ευρέθη ο προδότης, όστις προσεφέρθη να εξαγάγη τον αυτοκράτορα από την φοβεράν απελπισίαν που ήρχισε να τον κυριεύη, οι Έλληνες το έμαθαν εγκαίρως και υπεχώρησαν. Έμειναν όμως εκεί ο Λεωνίδας με τους τριακοσίους του, διά να γράψουν την λαμπροτέραν σελίδα της Σπάρτης και μίαν από τας πλέον μεγαλειώδεις της παγκοσμίου ιστορίας.
Εις την θάλασσαν οι Έλληνες ηνδραγάθησαν επανειλημμένως εις το Αρτεμίσιον και ολίγον υστερώτερα έγραψαν την υπέροχον εποποιΐαν της Σαλαμίνος, η οποία μετέβαλε τελειωτικώς την αλαζονείαν του Ξέρξου εις αγωνίαν διά τον θρόνον του.
Διά πρώτην ίσως φοράν τότε ετίθετο καθαρά το πολεμικόν δόγμα το οποίον και σήμερον συζητείται εις την στρατιωτικήν επιστήμην: Ότι δηλαδή ουχί ο όγκος ενός πολυαρίθμου στρατού, αλλά η καλή οργάνωσις ενός μικρού τοιούτου παίζει αποφασιστικόν ρόλον εις την μάχην. Δι’ αυτό ο Ξέρξης εν συσκέψει με τον αρχιστράτηγόν του, τον Μαρδόνιον, απεφάσισε να φύγη εν τάχει με τα πλήθη του και να αφήση τον τελευταίον με τριακοσίας χιλιάδας, το άνθος του στρατού, εις την Ελλάδα. Ο Μαρδόνιος ανέλαβε με τον στρατόν αυτόν να παραδώση υπόδουλον την Ελλάδα εις τον Μέγαν Βασιλέα. Αλλ’ ήτο αργά πλέον. Διότι ο στρατός των Περσών, ο οποίος από απόψεως ήθους ήτο αναμφισβητήτως ηρωικός, ήτο αδύνατον να αναμετρηθή προς την απαράμιλλον στρατιωτικήν οργάνωσιν της Σπάρτης, ήτις είχεν όπισθέν της παραδόσεις αιώνων ολοκλήρων. Το 479 προ Χριστού εις την μάχην των Πλαταιών εγράφη μία τελευταία σελίς υπερόχου στρατιωτικής σημασίας: Μόνοι σχεδόν οι Σπαρτιάται αντιμετώπισαν τους Πέρσας και μετά υπέροχον αγώνα σώματος προς σώμα εξωλόθρευσαν τον γενναίον εκείνον στρατόν, ο οποίος εν τούτοις είχε συνηθίσει έως τώρα μόνον να νικά.
Ο Σπυρίδων Μαρινάτος (φωτογραφικό αρχείο Ναννώς Μαρινάτου)
Το δίδαγμα είνε υπέροχον και διά τους συγχρόνους ακόμη στρατιωτικούς, διότι δείχνει τι θα είπη οργάνωσις και πνεύμα στρατιωτικόν: Αι 50 χιλιάδες των Λακεδαιμονίων, εξ ων μόνον 5.000 Σπαρτιάται, εξεμηδένισαν όλον τον περσικόν στρατόν, όστις εν τούτοις επολέμησε με το θάρρος της απελπισίας. Έπεσε και ο Μαρδόνιος, έπεσε και όλον το άνθος της περσικής δυνάμεως, περισσότεροι από 250 χιλιάδας. Και οι Έλληνες είχαν απωλείας εν συνόλω 91 Σπαρτιάτας, 11 Τεγεάτας και 52 Αθηναίους!
Τα λάφυρα τα οποία συνελέγησαν μετά την μάχην ήσαν πραγματικώς υπέρογκα: Σκηναί από χρυσόν και άργυρον, κλίναι επίχρυσοι και επάργυροι. Σάκκοι επάνω εις αμάξας, γεμάτοι από χρυσούς και αργυρούς λέβητας, κρατήρας, φιάλας και ποτήρια. Οι νεκροί ήσαν γεμάτοι από ψέλια και ακινάκας [κοντά σπαθιά] από χρυσόν. Οι πτωχοί Είλωτες της Σπάρτης, οι οποίοι ουδέποτε εις την ζωήν των είχαν ίδη τον χρυσόν, τον επώλουν ως χαλκόν, κλέπτοντες ό,τι ηδύναντο κατά την περισυλλογήν, εις τους παμπονήρους Αιγινήτας.
Από την δεκάτην των λαφύρων οι Έλληνες έσπευσαν να ευχαριστήσουν πρώτα-πρώτα το μαντείον των Δελφών. Προ του ναού του Απόλλωνος ανετέθη εκεί ο τρίπους ο χρυσούς, όστις ίστατο επί του τρικεφάλου όφεως του χαλκίνου, όπως μας αναφέρει ο Ηρόδοτος. Επάνω εις τον κορμόν του όφεως εχαράχθησαν τα ονόματα όλων των 31 πόλεων αι οποίαι έλαβον μέρος εις την μάχην των Πλαταιών.
Αναπαράσταση της οφιόσχημης στήλης με τα χαραγμένα ονόματα των πόλεων
Ούτως η χαλκίνη εκείνη βάσις του χρυσού τρίποδος είνε ένα από τα πολυτιμότατα αρχαιολογικά και επιγραφικά μνημεία της αρχαιότητος, το οποίον αναφέρεται εις μίαν από τας λαμπροτάτας περιόδους της ιστορίας του ανθρωπίνου πολιτισμού. Και το μνημείον αυτό ευτυχώς διετηρήθη μέχρι σήμερον. Αιώνας όλους μετά την παρακμήν της Ελλάδος ίστατο εις την θέσιν του, μέχρις ότου ο Μέγας Κωνσταντίνος το μετέφερεν εις την Κωνσταντινούπολιν διά να στολίση τον ιππόδρομον. Εις το Ατ Μεϊντάν της Ισταμπούλ οι επισκέπται θαυμάζουν και σήμερον το χάλκινον σύμπλεγμα των τριών όφεων.
Η οφιόσχημη στήλη του τρίποδα των Πλαταιών στην πλατεία του Ιπποδρόμου (Ατ Μεϊντάν), στην Κωνσταντινούπολη
Δυστυχώς το ανεκτίμητον τούτο έργον της λαμπροτάτης περιόδου της ελληνικής αρχαιότητος έχει πάθη αρκετά από την πάροδον του χρόνου. Μέχρι του 17ου αιώνος διετηρούντο ακόμη αι κεφαλαί των όφεων εις το άνω μέρος και τας βλέπομεν επί τουρκικών μικρογραφιών εις χειρόγραφα τής τότε εποχής.
Αναπαράσταση της οφιόσχημης στήλης (1682)
Σήμερον φυλάσσεται εις το μουσείον της Ισταμπούλ μία άνω σιαγών εκ των όφεων τούτων, το μόνον εισέτι διατηρούμενον λείψανον.
Το σωζόμενο τμήμα της κεφαλής φιδιού στο Μουσείο της Κωνσταντινούπολης
Εν έργον τοιαύτης σημασίας θα έπρεπε να φύγη από το ύπαιθρον, όπου είνε εκτεθειμένον εις περαιτέρω καταστροφάς, και να μεταφερθή εις το μουσείον. Είχα ομιλήση περί του ζητήματος τούτου εις εκλεκτούς Τούρκους συναδέλφους μου διαρκούντος του δευτέρου συνεδρίου ιστορίας εν Ισταμπούλ, το οποίον συνεκροτήθη τον παρελθόντα Σεπτέμβριον υπό την υψηλήν προστασίαν του κ. Κεμάλ Ατατούρκ.
Εξ άλλου οι Γάλλοι εκτελούν από ετών ήδη λαμπράς στερεωτικάς και αναστηλωτικάς εργασίας εις τους Δελφούς υπό την φωτισμένην διεύθυνσιν του κ. Demangel και του κ. de la Coste. Ήδη εστερεώθη και είνε καθ’ όλα έτοιμον το προ του ναού στρογγύλον βάθρον επί του οποίου άλλοτε ίστατο ο ένδοξος τρίπους των Πλαταιών. Η ιστορία έχει και αυτή τα δικαιώματά της και είνε σεβασταί όλαι αι περιπέτειαι του μνημείου, το οποίον κατέληξεν εις το Ατ Μεϊντάν.
Το χάλκινο αντίγραφο της οφιόσχημης στήλης (του «τρικαρήνου όφιος» κατά τον Ηρόδοτο, του τρικέφαλου φιδιού) στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών (τοποθετήθηκε το Δεκέμβριο του 2015)
Αλλά θα ήτο τώρα μία θαυμασία ευκαιρία να γίνουν μαζί δύο σπουδαία πράγματα: Να μεταφερθή το πολύτιμον μνημείον της δόξης των Πλαταιών εις το μουσείον της Ισταμπούλ και συγχρόνως να κατασκευασθή μία μήτρα επί τη ευκαιρία, διά να χυθούν εξ αυτής δύο αντίτυπα: Το εν να τοποθετηθή εις το Ατ Μεϊντάν αντί του πρωτοτύπου και το έτερον να σταλή εις τους Δελφούς διά να τοποθετηθή επί του σωζομένου βάθρου του. Θα ήτο τούτο η διακαής επιθυμία όλων των Ελλήνων και συγχρόνως των Γάλλων ανασκαφέων, οι οποίοι ελπίζουν ζωηρώς εις μίαν τοιαύτην αναβίωσιν, μέσα εις το ιερόν περιβάλλον των Δελφών.
*Άρθρο του Σπυρίδωνος Μαρινάτου που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα» στις 13 Ιουλίου 1938 και έφερε τον τίτλο «Ο τρίπους της μάχης των Πλαταιών».
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου