ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ

 

Σαν σήμερα: 29 Ιουνίου 1874 – Δημοσιεύεται το άρθρο του Χαρίλαου Τρικούπη με τίτλο «Τίς πταίει;»

Το άρθρο του Τρικούπη έμεινε γνωστό στην ιστορία ως η θρυαλλίδα που πυροδότησε την έναρξη της διαδικασίας για την καθιέρωση της αρχής της δεδηλωμένης.

Το Σύνταγμα του 1864 υπήρξε ένα από τα μακροβιότερα στην ιστορία του ελληνικού κράτους, αποτελώντας τον κορμό των μεταγενέστερων Συνταγμάτων του 1911 και του 1952. Καθιέρωσε ως μορφή του πολιτεύματος του ελληνικού Βασιλείου τη βασιλευομένη δημοκρατία αντί της συνταγματικής μοναρχίας, η οποία είχε επιβληθεί το 1844, την περίοδο της βασιλείας του Όθωνα. Καθιέρωσε, επίσης, την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, η οποία είχε διατυπωθεί πρώτα στο επαναστατικό Σύνταγμα της Τροιζήνας το 1827, και την καθολική ψηφοφορία για την ανάδειξη της Βουλής, η οποία θα λειτουργούσε ως το λαϊκό αντιστάθμισμα στην εξουσία του μονάρχη.

Κατά την πρώτη δεκαετία της βασιλείας του Γεωργίου Α΄, ενός νεαρού μονάρχη,  άπειρου στη διαχείριση των προβλημάτων που ανέκυπταν και ξένου προς τις ελληνικές πολιτικές πρακτικές, η Ελλάδα βρισκόταν σε μια πολιτική κρίση διαρκείας. Σε μεγάλο βαθμό την ευθύνη για την πολιτική κρίση στην Ελλάδα έφερε ο ίδιος ο μονάρχης, ο οποίος επιθυμούσε να διαδραματίζει βασικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα. Διόριζε κατ’ εξακολούθηση κυβερνήσεις μειοψηφίας, οι οποίες δεν είχαν την πολιτική δύναμη να διατηρηθούν για πολύ καιρό στην εξουσία. Αποτέλεσμα ήταν η μία μονοκομματική κυβέρνηση να διαδέχεται την άλλη με ταχύτατο ρυθμό. Μια λύση στο πρόβλημα ήταν η δημιουργία συνασπισμών κομμάτων, οι οποίοι όμως δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Η συνεχής εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία είχε ως συνέπεια να μην υπάρχει σταθερή εξωτερική πολιτική της Ελλάδας σε μια εποχή κατά την οποία λάμβαναν χώρα διάφορες συζητήσεις για τη συγκρότηση ενός παμβαλκανικού συνασπισμού εναντίον των Οθωμανών. Παράλληλα, δεν ήταν δυνατό να εφαρμοστεί ένα σαφώς διατυπωμένο πρόγραμμα στην οικονομία, στην αναδιάρθρωση των ενόπλων δυνάμεων και στην ανάληψη πρωτοβουλιών για τη βελτίωση της νομοθεσίας σε κρίσιμους τομείς της κοινωνίας.

Στις 29 Ιουνίου 1874 ο πολιτικός και διπλωμάτης Χαρίλαος Τρικούπης, γιος του πολιτικού και ιστορικού της περιόδου της Επανάστασης Σπυρίδωνα Τρικούπη, εξέφρασε τον προβληματισμό του για την κατάσταση που επικρατούσε στην ελληνική πολιτική δημοσιεύοντας στην εφημερίδα Καιροί ένα άρθρο με τίτλο «Τις πταίει;». Το άρθρο του Τρικούπη έμεινε γνωστό στην ιστορία ως η θρυαλλίδα που πυροδότησε την έναρξη της διαδικασίας για την καθιέρωση της αρχής της δεδηλωμένης. 

Στο άρθρο του ο Μεσολογγίτης πολιτικός επέκρινε την τακτική του Γεωργίου Α΄ να διορίζει και να παύει τις κυβερνήσεις αγνοώντας την επιθυμία της πλειοψηφίας της Βουλής, η οποία αναδείχθηκε με την επιθυμία του ελληνικού λαού. Κατά τον Τρικούπη: «Δεν πταίει άρα το πολίτευμα, δεν πταίουσιν οι αντιπρόσωποι του Έθνους, δεν πταίει το Έθνος, αν η Βουλή είνε κατατετμημένη εις πολλά κόμματα και δεν έχει έτοιμην πλειονοψηφίαν, όταν ζητηθή». Ο ίδιος τόνισε ότι η λύση στην πολιτική κρίση ήταν να «αφεθή να λειτουργήση το πολίτευμα εν τη βεβαιότητι ότι εκ της πλειονοψηφίας της Βουλής μορφούται η κυβέρνησις, και ταχέως θα ίδωμεν την Βουλήν συντασσομένην εις δύο κόμματα». 

Η δημοσίευση του άρθρου προκάλεσε μεγάλη αναταραχή στην ελληνική κοινωνία. Ο εκδότης της εφημερίδας Πέτρος Κανελλίδης συνελήφθη. Όταν πληροφορήθηκε τη σύλληψη του Κανελλίδη, ο Τρικούπης δήλωσε στον εισαγγελέα Εφετών ότι ο ίδιος ήταν ο συντάκτης του άρθρου ζητώντας να αποδοθεί στον ίδιο η ευθύνη για τα προβλήματα που δημιούργησε η δημοσίευσή του. Στη συνέχεια, ο Τρικούπης συνελήφθη. Στη συνείδηση ωστόσο των πολιτών ηρωοποιήθηκε, καθότι ήταν ο πρώτος που εξέφρασε ανοιχτά τη γνώμη του για αυτό το ακανθώδες θέμα. Έναν μήνα αργότερα απαλλάχθηκε από τις κατηγορίες από το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Αθηνών.

Η εξέλιξη των γεγονότων δικαίωσε την τόλμη του Τρικούπη να δημοσιεύσει το συγκεκριμένο άρθρο. Τον Απρίλιο του 1875 ο Γεώργιος Α΄, διακρινόμενος για τον ρεαλισμό του, διόρισε τον Τρικούπη πρωθυπουργό, ο οποίος οδήγησε τη χώρα σε εκλογές. Στην εναρκτήρια συνεδρίαση της νέας Βουλής, ο Γεώργιος διαβεβαίωσε ότι στο εξής θα σεβόταν τη θέληση της πλειοψηφίας του Κοινοβουλίου και του εκλογικού σώματος.

Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης